Read Time:9 Minute, 19 Second
Najlepsze filmy wojenne w historii? Na jednym wdechu pewnie wymienicie takie dzieła jak „Cienka czerwona linia”, „The Hurt Locker”, „Helikopter w ogniu” i oczywiście „Szeregowiec Ryan” z porażającą sceną desantu w Normandii. Skupmy się na dziele Stevena Spielberga. Czy film jest oparty na prawdziwej historii i kim byli bracia Niland? Jak kręcono bitwę na plaży Omaha i dlaczego Matt Damon prawie stracił tytułową rolę? Oto kilka ciekawostek o „Saving Private Ryan”.
Historia filmu „Szeregowiec Ryan” zaczęła się tak naprawdę, gdy Steven Spielberg jako nastolatek dostał od ojca (Arnold Spielberg) pierwszą kamerę. Jego marzeniem było nakręcić wielki film o II wojnie światowej. Już w wieku 13 lat nakręcił 40-minutowy film wojenny Escape to Nowhere (Ucieczka donikąd). Skąd w dziecku taka fascynacja globalnym konfliktem? Ojciec Spielberga został wysłany na front w 1942 roku i walczył m.in. w Birmie. Przewijało się przez dom Spielbergów wielu weteranów odwiedzających ojca. Rozmawiano o wojnie i holokauście. Steven Spielberg wyznał, że nakręcenie „Szeregowca Ryana” było osobistą misją. Zadedykował film swemu ojcu oraz innym weteranom II wojny światowej.
Impulsem do nakręcenia filmu „Szeregowiec Ryan” były książki Stephena E. Ambrose’a „D-Day’” i „Citizen Soldiers” (Obywatele w mundurach). Spielberg podkreślił, że nie chciał nakręcić kolejnego filmu propagandowego, gloryfikującego wojnę i romantyzującego bitwy. I chociaż to film dziejący się w trakcie II wojny światowej, to jak wyjaśnił reżyser, wojna jest jedynie tłem dla dylematu moralnego ile warte jest ludzkie życie.
„Szeregowiec Ryan” i D-Day. Jak nakręcono lądowanie na plaży w Normandii?
„Szeregowiec Ryan” zaczyna się z hukiem. Dosłownie. II wojna światowa, Operacja Overlord, D-Day i desant na plaży Omaha. Kapitan John H. Miller (Tom Hanks) od razu ląduje w epicentrum masakry. I była to uderzająca i budząca traumy, że Amerykański Departament Spraw Weteranów uruchomił gorącą linię dla byłych żołnierzy, którzy przeżyli szok podczas seansu. W ciągu dwóch tygodni od premiery odebrano ok. 200 takich telefonów.
Więcej kultury? Pan Od Kultury zaprasza na Facebooka i Instagram
Lądowanie na plaży Omaha wydaje się wam zbyt brutalne? Spielberg i tak markował. Przyznał, że nie chciał nakręcić filmu przesadnie realistycznego i ograniczał masakrę na ekranie, by na seanse mogła przyjść młodzież z opiekunami. Jeśli chodzi i krew i flaki był powściągliwy, lecz w kwestii pieniędzy hamulców już nie miał. Desant w Normandii pochłonął 12 milionów dolarów, czyli 1/6 całego budżetu. Zdjęcia trwały 4 tygodnie i zrealizowano je na plaży niedaleko irlandzkiego Wexford. Zaangażowano ok. 1000 statystów, głównie irlandzkich żołnierzy, a ekipa filmowa liczyła 400 osób. Wykorzystano nawet oryginalną barkę desantową z 1944 roku. Do tego Spielberg postanowił wszystkie sceny kręcić chronologicznie, co nie ułatwiało pracy.
Spielberg spędził wiele godzin rozmawiając z weteranami, którzy przetrwali desant w Normandii. Mówili mu, że „wszędzie była krew, pamiętają czerwony piasek i różową wodę”. W ogóle nie widzieli wroga, nie wiedzieli gdzie iść i co robić. To dlatego Spielberg unikał pokazywania Niemców i ich uzbrojenia. Do tego operator Janusz Kamiński wpadł na pomysł, by kręcić ujęcia przechylone pod kątem 45 stopni. Zasugerował też reżyserowi, by „Szeregowiec Ryan” był filmem czarno-białym jak „Lista Schindlera”. Finalnie postawili na zdjęcia ziarniste, wyblakłe, z kolorem zredukowanym o 60%, by przypominały fotografie, które wykonał fotoreporter Robert Capa podczas D-Day. Kamiński zdrapał też z soczewek kamer warstwę ochronną, co sprawiło, że „ujęcia nie było ani trochę glamour, ale dawały efekt surowości, bliskości”, czego przykładem jest zbliżenie na oczy Toma Hanksa.
CIEKAWOSTKA: Gdy Amerykanie strzelali do Niemców, w ich mundurach eksplodowały małe ładunki wybuchowe. Spielberg wpadł na pomysł, by odpalać je zdalnie spustami karabinów M1.
Do sceny, gdy żołnierze toną po wyskoczeniu z łodzi, zbudowaliśmy specjalny zbiornik. Woda nie mogła być zbyt mętna. Strzelaliśmy śrutem w worki z krwią. Chciałem pokazać, że żołnierze pod wodą również byli w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Te ujęcia to nie tylko świetna praca kamery na dźwigu, ale przede wszystkim dźwięk o który zadbał Gary Rydstrom. Potrafił zabrać nas z chaosu bitwy, uspokoić pod wodą, by nagle przy wynurzeniu uderzyć kwadrofonicznym stereo
– Steven Spielberg o scenie desantu na omaha beach (Directors guild of america)
Jeśli chcecie poznać więcej technicznych detali o kręceniu sceny lądowania w Normandii, warto odwiedzić stronę DGA – Directors Guild of America.
„Szeregowiec Ryan” w liczbach:
- na potrzeby filmu uszyto 3500 mundurów
- scena ukazująca desant w Normandii kosztowała 12 mln dolarów (1/6 budżetu)
- w desancie na plaży użyto 2000 sztuk broni. 500 strzelało ślepakami, a pozostałe gumowymi kulami
- Nie licząc statystów i aktorów, ekipa filmowa podczas sceny desantu liczyła ok. 400 osób
- Aby uzyskać odpowiednio czerwone od krwi morze, podczas sceny desantu użyto 40 tysięcy galonów sztucznej krwi
Aktorzy przeszli mordercze szkolenie wojskowe… i prawie zrezygnowali z filmu!
U Spielberga nie ma pracy na pół gwizdka. Aktorów grających główne role wysłał na tygodniowy obóz wojskowy pod dowództwem kapitana Dale’a Dye’a, weterana wojny w Wietnamie i Libanie, który służył 21 lat w Marine Corps i został odznaczony Purpurowym Sercem. Ten facet to gwarancja wpier**olu. To on przeczołgał aktorów do filmu „Pluton” Olivera Stone’a.
Dye zapewnił obsadzie „Szeregowca Ryana” takie tortury, że wymiotowali ze zmęczenia. Nie tylko nauczył ich obsługi broni palnej, walki na noże, wpoił zasady pola bitwy, ale też zgotował im piekło w górach, gdzie musieli maszerować w pełnym rynsztunku. Edward Burns (szeregowiec Richard Reiben) stwierdził, że było to najgorsze doświadczenie w jego życiu. Co ciekawe, trzeciego dnia szkolenia aktorzy mieli już tak dość, że chcieli zrezygnować. Sytuację uratował Tom Hanks. Od tamtej pory uważali go za lidera grupy i podejmował najważniejsze decyzje.
Dale Dye na moment pojawił się w filmie. Przyznał, że „Szeregowiec Ryan” to film najlepiej ukazujący wojenne realia.
Tylko Matt Damon nie wziął udziału w katorżniczym szkoleniu pod okiem Dye’a. Dzięki temu na planie czuł prawdziwy dystans wobec zgranej ekipy. Był też wiarygodnie nieogarnięty na polu walki.
Mieliśmy już dość, chcieliśmy odejść. I nagle Tom Hanks, mega gwiazda, chociaż nie musiał tam być, zarządził głosowanie i zdecydował, że zostajemy. Powiedział wtedy: „chłopaki, jeśli zrezygnujecie, za 20 lat będziecie tego żałować”
– Vin Diesel wspomina obóz przed zdjęciami do „szeregowca ryana”.
Szeregowiec Ryan – obsada. „Tom Hanks był oczywistym wyborem”
Zanim ruszyły zdjęcia do „Szeregowca Ryana”, Tom Hanks i Steven Spielberg znali się od lat. Spotykali się, rozmawiali o książkach i historii. Szukali okazji, by wreszcie nakręcić wspólny film. Robert Rodat wysłał każdemu z nich swój scenariusz. Jak wspominał później Spielberg, zadzwonili do siebie z Hanksem w tym samym momencie z propozycją („That was the one time that he cast me, and I cast him”).
W sierżanta Mike’a Horvatha początkowo wcielić się miał Billy Bob Thornton. Zrezygnował, ponieważ panicznie bał się wody i nie poradziłby sobie w scenie desantu w Normandii. Rozważany był również Michael Madsen. Zdaniem Spielberga, idealny do tej roli był Tom Sizemore, ale był uzależniony od heroiny. Dostał ultimatum – jeśli pójdzie na odwyk i będzie regularnie testowany na obecność narkotyków, dostanie rolę. Sizemore wygrał z nałogiem. Za rolę sierżanta Mike’a Horvatha był nominowany do Satellite Awards i Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych
Steven Spielberg chciał, by tytułową rolę zagrał „amerykański everyman, z typowo amerykańską twarzą”. Mógł to być Edward Norton, ale wybrał pracę nad filmem „Więzień nienawiści”. Reżyser nie zgadzał się z produkcją, by szeregowca Ryana zagrał Matt Damon, bo był za chudy w „Szalonej Odwadze” (zrzucił 20 kg). Do zmiany zdania reżysera przekonał Robin Williams.
Nagrody dla filmu „Szeregowiec Ryan”. Oscary, Grammy i medale
„Szeregowiec Ryan” zarobił prawie 500 milionów dolarów, chociaż w box office pokonał go „Armageddon”. Dostał 6 nominacji do Oscara, a zdobył 5 statuetek: za dźwięk, efekty dźwiękowe, reżyserię, montaż i zdjęcia. Nie dostał nagrody za najlepszy film. Zgarnął go „Zakochany Szekspir”. Poza tym, film Spielberga zdobył takie nagrody jak m.in. Bafta, Saturn, Złoty Glob, a nawet Grammy (John Williams). Do tego Steven Spielberg został odznaczony za film Medalem Departamentu Obrony za Wybitną Służbę Publiczną.
Wydawało się, że nawet wręczający nagrodę Harrison Ford nie był zadowolony z takiego obrotu spraw. Wielu filmoznawców wskazywało potem, że do wygranej „Zakochanego Szekspira” przyczyniła się bardzo kosztowna kampania, prowadzona osobiście przez Oscar-speca Harveya Weinsteina. To właśnie tamten rok uznaje się za początek rywalizacji nie filmów, a speców od marketingu.
– pisze Kultura onet o braku oscara za najlepszy film dla „szeregowca ryana”.
Czy Szeregowiec Ryan jest oparty na faktach?
„Szeregowiec Ryan” opowiada o fikcyjnej grupie amerykańskich żołnierzy, ale jest inspirowany historią braci Niland. Edward, Preston, Robert i Frederick Niland mieszkali w Tonawanda w stanie Nowy Jork i wszyscy zgłosili się do walki. Dwóch z nich zginęło podczas D-Day. Robert zmarł 6 czerwca. Niektóre źródła podają, że zgłosił się na ochotnika, by odsłaniać odwrót swoich kolegów do Neuville-au-Plain. Preston przeżył desant, ale zginął 7 czerwca (podobno od kuli snajpera). Edward został uznany za zmarłego. Stwierdzono, że poległ 16 maja 1944 roku podczas katastrofy samolotu gdzieś nad Pacyfikiem. Fredrick (najmłodszy z braci) przetrwał D-Day. Po kilku miesiącach, w ramach Sole Survivor Policy, został odesłany do domu, by chociaż jeden z braci przeżył wojnę.
Okazało się, że Edward przeżył. W maju 1944 roku uratował się wyskakując ze spadochronem z zestrzelonej maszyny. Wylądował w birmańskiej dżungli, gdzie został schwytany przez Japończyków. Znaleziono go 4 maja 1945 roku, gdy wyzwolono obóz jeniecki.
Dlaczego wojsko w ogóle rozdzieliło braci? Wszystko zaczęło się od tragedii pięciu braci Sullivan. Po japońskim ataku na Pearl Harbor zaciągnęli się do US Navy. Wszyscy trafili na pokład krążownika USS „Juneau”, który został skierowany na Pacyfik i wziął udział w bitwie o Guadalcanal. I wszyscy zginęli w jednym momencie, gdy zaatakował ich japoński okręt podwodny I-26. Amerykańskie siły zbrojne nie chciały powtórzyć sytuacji, gdy ginie cała rodzina.
TUTAJ i TUTAJ możecie poznać dokładniej losy braci Niland.
SZEREGOWIEC RYAN, OBSADA:
- Kapitan John H. Miller – Tom Hanks
- Szeregowiec James Francis Ryan – Matt Damon
- Szeregowiec James Francis Ryan jako weteran – Harrison Young
- Sierżant Michael Horvath – Tom Sizemore
- Starszy szeregowiec Richard Reiben – Edward Burns
- Starszy szeregowiec Daniel Jackson – Barry Pepper
- Szeregowiec Stanley Mellish – Adam Goldberg
- Szeregowiec Adrian Caparzo – Vin Diesel
- Sanitariusz Irwin Wade – Giovanni Ribisi
- Technik Timothy E. Upham – Jeremy Davies
- Kapitan Fred Hamill – Ted Danson
- Sierżant William Hill – Paul Giamatti
- Podpułkownik Walter Anderson – Dennis Farina
- Marynarz Willie – Joerg Stadler
- Kapral Henderson – Max Martini
- Szeregowiec James Frederick Ryan – Nathan Fillion
- Porucznik Briggs – Rolf Saxon
- Porucznik DeWindt – Leland Orser
- Kapral Toynbe – Dylan Bruno
- Spadochroniarz Mandelsohn – Ryan Hurst
- Radiotelegrafista Mackey – Corey Johnson
- Doyle – Glenn Wrage
- Parker – Demetri Goritsas
- Kapral Loeb – John Sharian
- Jean – Stéphane Cornicard
- Generał George Marshall – Harve Presnell
- Pułkownik Departamentu Wojny – Dale Dye
- Pułkownik Departamentu Wojny – Bryan Cranston
- Margaret Ryan – Amanda Boxer
- Żona Ryana – Kathleen Byron
Więcej kultury? Pan Od Kultury zaprasza na Facebooka i Instagram
źródła obrazu
- Szeregowiec Ryan, Tom Hanks i D-Day: DGA – Directors Guild of America
- Tom Hanks, Szeregowiec Ryan: DGA – Directors Guild of America
- Szeregowiec Ryan, ładunki w mundurach detonowano zdalnie karabinami: DGA – Directors Guild of America
- Szeregowiec Ryan, D-Day i sceny pod wodą: DGA – Directors Guild of America
- Szeregowiec Ryan, lądowania na plaży w Normandii: DGA – Directors Guild of America