Cenzura książek w USA na masową skalę. Mark Twain, Harriet Beecher Stowe. William Shakespeare, Margaret Atwood, J.K Rowling, „Biblia”… młodzi Amerykanie mają coraz bardziej ograniczony dostęp do literatury, a kolejne tytuły znikają ze szkolnych bibliotek. Czy to już wojna totalna z literaturą?
Republikanin Ken Ivory, przedstawiciel stanu Utah w Izbie Reprezentantów, forsuje kontrowersyjny projekt ustawy. Chce zaostrzyć zasady usuwania książek ze szkół. Jeśli książka zostałaby zakazana w przynajmniej czterech okręgach, tytuł byłby wycofany w całym stanie. Obecnie, gdy pojawia się zgłoszenie dotyczące książki, do czasu zweryfikowania, pozycja pozostaje na półce. Teraz miałaby z niej znikać od razu, do czasu zweryfikowania zgłoszenia.
Na tym jednak nie koniec. Ivory chce, aby nauczycielom stawiać zarzuty karne, gdy udostępnią uczniom materiały uznane za „obiektywnie wrażliwe”. Proponowana kara, nawet za znalezienie zakazanej książki w klasie, to grzywna nie niższa niż 500 dolarów lub więzienie na minimum 30 dni. Jak się okazuje, w całym kraju proponowane są dziesiątki podobnych ustaw ograniczających czytanie i omawianie książek w szkołach. Mowa jest już o „wojnie kulturowej”.
Chcesz więcej kultury? Pan Od Kultury zaprasza na Facebooka i Instagram

Cenzura książek w USA. Usuwają literaturę z amerykańskich szkół
Jak wyjaśnia „Gazeta Wyborcza”, wspomniany projekt jest następstwem ustawy, w której określono, czym są materiały wrażliwe. Mowa jest w niej nie tylko o treściach „wyraźnie dla dorosłych” (strach napisać TO wprost, bo Google czuwa), ale także o treściach „zawierających pieszczoty lub inne czyny ero***e„. Nauczyciele protestujący przeciwko reżimowi Ivory’ego twierdzą, że w ten sposób można zakazać wszystkich książek, bo nawet niewinny pocałunek bohaterów literackich można uznać za materiał wrażliwy. Większość nauczycieli jednak milczy, bo nie chcą skończyć jak nauczycielka z Oklahomy, która straciła pracę za „propagowanie zakazanych książek”.
Zgodnie z nową proponowaną ustawą, osoby, które odważą się publicznie przeczytać choćby fragment inkryminowanej książki, mogą zostać objęte zakazem wystąpień publicznych. Inicjatywa ta pojawiła się, gdy sam Ivory przerwał czytanie fragmentu książki „Dwór mgieł i furii” autorki fantasy Sarah J. Mass podczas debaty w Komisji ds. Edukacji Izby Reprezentantów
– wyjaśnia Gazeta Wyborcza.
Jak alarmuje Biuro Wolności Intelektualnej Amerykańskiego Stowarzyszenia Bibliotek (ALA’s Office of Intellectual Freedom), w 2022 r. w USA odnotowano rekordową liczbę prób usunięcia książek ze szkół i publicznych bibliotek. W całych Stanach zakazano 2571 pozycji. Są to zakazy dotyczące pojedynczych szkół i okręgów szkolnych oraz zakazy ogólnostanowe. Dla porównania, w 2021 roku odnotowano 729 udokumentowanych prób cenzury mających na celu ograniczenie lub zakazanie dostępu do książek. Jak podaje Lubimycztać,.pl, „niechlubnym liderem zestawienia jest Teksas, gdzie w ubiegłym roku podjęto 93 próby ograniczenia dostępu do ponad 2300 książek”. Najwięcej przypadków literackiej cenzury odnotowywanych jest w stanach rządzonych przez republikanów.
Większość pozycji znika ze szkół i szkolnych bibliotek z powodu przemocy i wątków LGBTQ+, ale nie brakuje tytułów które obrywają za poruszenie tematów zdrowotnych, historycznych, a także traktujących o śmierci i żałobie, krytykujących Amerykę oraz „wywołujących poczucie dyskomfortu”. Jak informuje PEN America, w amerykańskich szkołach trwa głównie krucjata przeciwko książkom poruszającym problemy związane z kolorem skóry i orientacją.
Niegdyś za zakazywanie książek w USA odpowiadali głównie liderzy religijni. Dziś 30 procent wszystkich prób cenzury książek jest podejmowanych przez rodziców. 17 procent prób podejmują grupy polityczne lub religijne. Jeden z rodziców w wywiadzie dla NPR wyjaśnił, że „nie każde dziecko jest gotowe na pewne treści i konieczne jest decydowanie o tym, co może czytać”.
Członkowie konserwatywnych stowarzyszeń skrzykują się w mediach społecznościowych, wysyłają petycje do lokalnych władz, szkół, potrafią także składać skargi na policji, jeśli – ich zdaniem – władze okręgowe nie reagują wystarczająco szybko. Większość tytułów, które chcą zakazać, dotyczy kwestii rasowych lub społeczności LGBT+
– opisuje Gazeta Wyborcza.

Cenzura książek i komiksów w USA. „Nie przeczytali, ale chcą zakazać”
Historia cenzurowania i zakazywania książek w USA jest długa i bogata. Za pierwszą zakazaną książkę w Stanach Zjednoczonych uważa się „New English Canaan” Thomasa Mortona. To pozycja poświęcona opisom m.in. rdzennej ludności Ameryki Północnej i krytykująca kolonizatorów. W XIX wieku w USA zakazywano kobietom czytać powieści romantyczne. W XX wieku ostro cenzurowano także komiksy. Natomiast w latach 40. ubiegłego wieku powieść Johna Steinbecka „Grona gniewu” była zakazywana i palona. Do 1957 roku istniała nawet organizacja The New England Watch and Ward Society, walcząca głównie z literaturą i autorami (później skupiła się m.in. na walce hazardem).
Wśród zakazanych książek znajdziemy takie tytuły m.in. „Chłopiec z latawcem” Khaleda Hosseiniego, „Jesteś tam, Boże? To ja” Judy Blume, „Opowieść podręcznej” Margaret Atwood, „Najbardziej niebieskie oko” laureatki Nagrody Nobla Toni Morrison, „Julián is a Mermaid”, „Rzeźnia numer 5” Kurta Vonneguta, „What Girls Are Made Of” (Elana Arnold), „Szukając Alaski” (John Green) i „The Hate U Give” (Thomas Angie). Bardzo często zakazywane są „Przygody Hucka Finna” Marka Twaina. Do tego środowiska religijne zażarcie walczą z Harrym Potterem. Według Stowarzyszenia Bibliotek Amerykańskich, za jedną z najżarliwiej zwalczanych książek w historii USA jest „Buszujący w zbożu” J.D. Salingera.
Ofiarą cenzury padła „Biblia”. W 2023 r. w jednym z okręgów Utah została zakazana na wniosek rodziców ze względu na przemoc i wulgarność. Komisja, do której odwołali się dyrektorzy szkół, finalnie zdjęła z „Biblii” zakaz. Teraz pod ostrzałem jest „Księga Mormona” z powodu scen bitew, porwań i dekapitacji.
Szkoła na Florydzie zakazała opowiadania “And Tango Makes Three” (Z Tango jest nas troje), napisanego przez Petera Parnella i Justina Richardsona. Jest oparte na prawdziwej historii dwóch pingwinów (samce), które w nowojorskim Central Park Zoo przygarnęły i wychowały pisklę. W tym wypadku akurat cenzura spotkała się z oporem. Grupa uczniów, rodziców i autorów pozwała szkołę za utrudnianie dostępu do książki. Szkoła nie miała jednak wyjścia, bo Floryda, zgodnie z republikańską ustawą o prawach rodziców („Parental Rights in Education law”, lub potocznie “Don’t Say Gay law”) zakazała poruszania w szkołach tematu orientacji seksualnej i płci.

W szkołach w Tennesee zakazano powieści graficznej „Maus”. Decyzję podjęto z powodu użytego w komiksie sformułowania „God damn” oraz nagości u myszy. Nieoficjalnie mówi się o dążeniach do zakazania komiksu Arta Spiegelmana w całym kraju. Autor uważa, że „decyzja jest orwellowska”.
Hrabstwo Hillsborough na Florydzie, ze względu na „wątki natury seksualnej”, zezwala uczniom czytać tylko fragmenty dramatów Williama Szekspira. Władze hrabstwa poinformowały szkoły, że na lekcjach mogą być omawiane jedynie wskazane fragmenty z „Makbeta”, „Hamleta” oraz „Romea i Julii”.
W liceum w stanie Południowa Karolina kilkoro uczniów poskarżyło się, że nagrodzona National Book Award – najbardziej prestiżową nagrodą literacką w USA – książka o rasizmie Ta-Nehisi Coates’a „Między światem a mną” sprawia, że „czują wstyd, iż są biali” i powieść została wycofana ze szkolnego programu
– informuje rmf24.pl.

Harry Potter i J.K. Rowling w ogniu krytyki… dosłownie w OGNIU!
Nie tylko książki, ale też sami autorzy trafiają „na cenzurowane”. Muzeum Popkultury w Seattle usunęło eksponaty związane z J.K. Rowling. Wystawa poświęcona Harry’emu Potterowi została, ale nie znajdziecie tam ani słowa o pisarce. Powodem są wypowiedzi J.K. Rowling dotyczące płci i seksualności oraz „homofobiczne uniwersum Harry’ego Pottera”. Czarna magia?
Menadżer Muzeum Popkultury w Seattle Chris Moore jest osobą transpłciową. Stwierdził, że „w świecie Harry’ego Pottera istnieje pewna zimna, bezduszna, wysysająca radość istota i tym razem nie jest to Dementor”. Dodał, że muzem chce „zmniejszyć wpływy” J.K. Rowling, ponieważ pisarka jest nie tylko transfobiczna, ale też „problematyczna w innych sferach”.
Sam Harry Potter i związane z nim uniwersum również znalazły się pod ostrzałem Moore’a. Nie podoba mu się, że w książce nie ma reprezentacji LGBTQIA+. Książki o Harrym Potterze jego zdaniem powielają rasowe stereotypy i promują „szokująco biały świat czarodziejów”, a do tego obrażają osoby z nadwagą uprawiając tzw. „fat-shaming”.
Książki J.K. Rowling w Stanach budzą sprzeciw środowisk religijnych. Greg Locke, duchowny ze stanu Tennessee, zaprosił wiernych ze swojego kościoła na ognisko. Nie było jednak kiełbasek ani steków. Podczas ogniska spalono książki z serii o Harrym Potterze, sagę „Zmierzch”, karty do tarota i laleczki voodoo. Pobożny tłum spalił też powieść „451 stopni Fahrenheita” Raya Bradbury’ego, która od dekad mierzy się z cenzurą i oskarżeniami o bluźnierstwo. W ogniu wylądowała też monografia Charlesa Darwina „O powstawaniu gatunków”.
Książki zakazane w USA. Szkoły ulegają presji
Cenzura zamienia się w nagonkę i ślepą krucjatę przeciwko książkom. Lauren Liang, profesorka stanowego uniwersytetu zajmująca się cenzurą w literaturze dla młodych, zwróciła uwagę, że protestujący przeciwko książkom często nawet ich nie czytają. Opierają się jedynie na słowach kluczowych i scenach wyrwanych z kontekstu. Co ciekawe, w USA 70% rodziców nie zgadza się na zakazywanie książek. Amerykańskie szkoły zgadzają się jednak na kolejne zakazy i posłusznie wycofują książki. Powód? Nie chcąc wchodzić w konflikt nawet z małymi grupami rodziców i aktywistów.

Chcesz więcej kultury? Pan Od Kultury zaprasza na Facebooka i Instagram
źródło: Gazeta Wyborcza, Pen.org, The Salt Lake Tribune, Lubimy Czytać, KSL TV, The Guardian, rmf24, Every Library
Foto: Pexels/Emocionaligencia Inteligencia Emocional
źródła obrazu
- Projekt-bez-nazwy-7: Pan Od Kultury Instagram
- Cenzura książek w USA: Pan Od Kultury Instagram
- Cenzura książek w USA: Pan Od Kultury Instagram
- Cenzura książek w USA: Pan Od Kultury Instagram
- Cenzura książek w USA: Pan Od Kultury Instagram